Het muntje oogst ook veel bekijks en de replica’s worden enthousiast bestudeerd en doorgegeven. Toch praat het voor de vrijwillige atelierassistent wat lastig, met zo’n klein ding in je hand voor een groep van soms wel dertig leerlingen. Daarom heeft Luk van Goor van Restaura een replica gemaakt op het formaat van een ontbijtbord. Nu is het zoveel makkelijker om met de kinderen te praten over de afbeeldingen. En wat geeft het een unieke mogelijkheid om alle details te zien!
Sinds de eerste demonstraties met de leskist in het onderwijs en bij instellingen hebben we niet geschroomd onze kist aan te vullen en te verbeteren. Iedere keer dat de vrijwilligers presenteren groeien zij in het verhaal en leren zowel van de vragen die worden gesteld als de praktische zaken waar zij tegenaan lopen.
Zo is de aansluiting op een groot extern scherm verbeterd en is er nieuw videomateriaal toegevoegd. Dit geeft de ploeg vrijwilligers nog meer mogelijkheden om uit te kiezen om de demonstratie flexibel in kunnen richten en aan kunnen passen aan de doelgroepen van het project.
We zijn met de leskist op bezoek in de brugklas van VMBO-scholengemeenschap De Holz in Kerkrade. Ondanks de roosterwijzigingen van die dag die iedereen wat hebben overvallen, wordt de kist goed ontvangen.
Miriams onderwijsleergesprek resulteert in een hoop enthousiasme en opgestoken vingers. Niet iedereen had evenveel onthouden van de onlangs gegeven geschiedenislessen over de Romeinen in Nederland, maar ons beeldmateriaal roept al snel herkenning op. ‘Maar hoe weten we eigenlijk zoveel over hoe deze mensen leefden? ‘, vraagt Miriam. -‘Dat zoeken jullie uit!’, roept een leerling.
De replica’s die we doorgeven worden nieuwsgierig bekeken en bevoeld. Van sommige voorwerpen is het nog even raden wat het is. Hier speelt Miriam op in door het proces te tonen dat archeologische vondsten van de bodem tot aan de duiding ervan doormaken. Op het scherm zien we de medewerkers van Restaura aan het werk.
De meisjes die zich heel moedig beschikbaar stelden bij Marieke voor het uitproberen van de replica van de haarpin krijgen verbaasde complimentjes van hun klasgenoten op hun opgestoken kapsel. ‘Wat staat dat mooi!’ ‘Hadden ze dat toen ook al?’ De munt wordt vergeleken met het muntgeld van vandaag en ineens zit er niet zo’n grote barrière meer tussen deze VMBO-ers en hun voorouders van bijna twee millennia geleden.
Op zondag 22 oktober heeft vrijwilliger Ankie van de Berg in de Vondst een rondleiding gegeven voor een aantal mensen uit haar wijk. Bewoners die daar vaak al hun hele leven leven maar van de historie toch niet zo veel weten. Dat ze bij wijze van spreken boven op de Romeinen zitten was toch wel nieuw voor hen. De deelnemers waren erg geïnteresseerd in het verhaal van Ankie en in de tentoongestelde voorwerpen; ook voor alles wat bij Restaura was te zien was veel belangstelling.
De leskist mocht hierbij natuurlijk niet ontbreken; net als bij de scholieren hadden de deelnemers doorgaans geen idee wat de voorwerpen moesten voorstellen en waren ze heel verrast om te ervaren wat het was en dat ze het zelf mochten vasthouden. Het feit dat er originelen in de vitrine naast de leskist liggen is een leuk extraatje.
Ik kreeg bij toeval een foldertje in handen van De Vondst; nooit van gehoord al woon ik er vlak bij; het leek wel interessant en ik besloot een aanmeldformulier in te vullen op de website. De rest is geschiedenis; sindsdien werk ik op woensdagmiddag mee bij de Archeo Hot Spot en ben ik Atelier Assistent bij Restaura. Ik heb geholpen bij opgravingen en ga ik met mijn collega’s op pad met de leskist van Villa Voerendaal.
Toen ik zeven jaar geleden als niet-Limburger in Heerlen kwam wonen wist ik wel van het mijnverleden van de stad, maar dat de Romeinen hier gebivakkeerd hebben was nieuw voor mij. Wel een bonus overigens. Toen iemand zei dat ik eens moest gaan kijken in het Thermenmuseum stelde ik de domme vraag wat Thermen waren. Inmiddels heb ik wel het een en ander bijgeleerd.
Deze zomer hebben we als groep vrijwilligers in het restauratieatelier van Restaura gewerkt aan de vele ijzervondsten van Villa Voerendaal; vondsten die al zo’n jaar of veertig in depot lagen. Daar kwam nu verandering in, het werd wel tijd dat er iets aan gedaan werd. Als je een zakje openmaakte kwam er meestal het nodige gruis uit, ijzer dat al verpulverd was. Dat proces is onomkeerbaar. Toch wel een raar idee om voorwerpen in je handen te hebben die tweeduizend jaar oud zijn.
Van sommige voorwerpen waren al röntgenopnamen gemaakt; nu moest alles nog gefotografeerd worden. Een taak voor de vrijwilligers die daarmee ook ingevoerd raakten in het voorbereidende werk van het conserveren van archeologische vondsten. Voor de ijzeren voorwerpen moesten zakjes van horrengaas worden geknipt, die dicht geseald werden en voorzien van een metalen label. Toen uiteindelijk al het ijzer ingepakt was kon het in het ontzoutingsbad om een maand of acht in te blijven liggen zodat alle zouten die de voorwerpen verder zouden aantasten er uit gespoeld worden.
Als we helemaal klaar zijn kan alles op de juiste wijze en onder de juiste omstandigheden worden opgeslagen in het Provinciaal Depot en blijft het behouden voor de toekomst.
Tijdens de zomermaanden van 2023 hebben we als groep vrijwilligers in het restauratieatelier van Restaura gewerkt aan de vele ijzervondsten van Villa Voerendaal; vondsten die al zo’n jaar of veertig in depot lagen. Daar kwam nu verandering in, het werd wel tijd dat er iets aan gedaan werd. Als je een zakje openmaakte kwam er meestal het nodige gruis uit, ijzer dat al verpulverd was. Dat proces is onomkeerbaar. Toch wel een raar idee om voorwerpen in je handen te hebben die tweeduizend jaar oud zijn.
In de afgelopen weken en maanden zijn onze mobiele ateliers al een beetje door Limburg gereisd.
Bijvoorbeeld in de Bibliotheek Landgraaf, de Via Belgica, de Vondst of de Meridiaan in Simpelveld – kleine en grote archeologie fans zijn overal te vinden.
Voor ons was het echt spannend om de eerste keren met onze kist op reis te gaan en we waren echt heel blij met het enthousiasme en interesse die overal op ons wachtte.
Hier een proefje van de superleuke feedback:
“Ik vond het heel erg leerzaam, interessant en superleuk om te zien.”
“Ik vond het leuk dat ze verschillende oude vondsten hadden mee gebracht en ik ben ook heel veel te weten gekomen hoe het in die tijd eraan toeging.”
“De spullen die er te zien waren zagen er echt cool uit.”
“Ik vond het superleuk en leerzaam. Ik heb veel geleerd over de Romeinen.”
We gaan zeker heel enthousiast en met een goed gevoel verder op reis met onze kist!
Heb je ook zin om met ons in de Romeinse tijd te reizen?
Precies een jaar geleden volgde Rasmus Thelen toenmalig projectleider Astrid Smeets op drijvende kracht van Verborgen Vondsten Villa Voerendaal. Astrid stond aan de wieg van de leskist. De groep vrijwilligers heeft sinds het najaar van 2022 gewerkt aan de inhoud van de leskist. Restaura heeft replica’s van vondsten gemaakt en door het archeologisch depot en het Thermenmuseum is authentiek Romeins materiaal aangereikt. Ook de foto’s en video’s hadden nog wat finetuning nodig, met ideeën van de vrijwilligers maakte 3D specialist Luk van Goor van Restaura video-opnames die vervolgens door Mooneye in de leskist werden gecombineerd met fraaie animaties.
Op 11 april 2023 was het dan zover, samen met toenmalig gedeputeerde Geert Gabriëls vond de kick off plaats in De Vondst in Heerlen. De inmiddels goed voorbereide vrijwilligers konden met de leskist op pad gaan naar scholen, bibliotheken en evenementen.
Speerpunten
De speerpunten van de leskist zijn de Romeinen in Limburg en het belang van erfgoedbehoud door middel van conservering en restauratie. Inmiddels hebben de vrijwilligers al heel wat presentaties gegeven met vele enthousiaste reacties van jong en oud.
Enkele Voerendaalse vondsten zijn reeds bij Restaura met fotogrammetrie en 3D techniek gescand. Mooneye kan deze scans gebruiken om animaties te maken voor de atelier presentatie. Restaura gebruikt de scans om 3D replica’s te printen in het atelier. Op deze manier worden voor de lades van iedere kist een set replica’s gamaakt. Het publiek kan de replica’s vastpakken en hardop meedenken over bijvoorbeeld de oorspronkelijke functie van de voorwerpen. Archeologische voorwerpen aanraken in een museum mag nooit, maar de kist biedt deze mogelijkheid wel. Ben je benieuwd wat er nog meer in de kist zit? Bekijk de video!
Tussen de archeologische vondsten van Villa Voerendaal bevindt zich een bijzondere vondst van glas. Op het eerste oog lijkt het een kraal te zijn maar het vondstkaartje duidt het voorwerp als een spinklosje. Spinnen was in de Romeinse tijd een belangrijke taak van vrouwen. In de huidige tijd is spinnen als handwerk vrijwel geheel uit het zicht verdwenen. Voor het project willen we graag de werking van een spinklosje in beeld brengen. Dankzij de geweldige medewerking van Lieke Meuleman en het preHistorisch Dorp te Eindhoven werd dit mogelijk. Lieke is een expert in spinnen en doet dit als re-enacter vaak als Romeinse dame in het preHistorisch Dorp.
Restaura medewerker Luk van Goor maakte samen met collega Astrid Smeets videobeelden waarop te zien is hoe een 2000 jaar oude vondst transformeerde van een onbekend archeologisch object tot een speciaal gebruiksvoorwerp dat een cruciale rol speelde in het maken van een wollen draad. Het beeldmateriaal zal ook gebruikt worden voor de reizende atelier presentatie om in scholen uitleg te geven over het conserveren en restaureren van de Voerendaalse vondsten en om verhalen te vertellen over de oorspronkelijke functie en toepassing van de gebruiksvoorwerpen.
Bekijk de video en kijk mee hoe het Romeinse spinklosje uit het vondstzakje wordt gehaald en na 2000 jaar weer wordt gebruikt om een wollen draad te spinnen. Je gelooft je ogen niet!
Voor de mobiele atelier presentatie is een speciale kist ontworpen. Geheel in de stijl van Restaura; old school en high-tech ontmoeten elkaar in deze kist. De inhoud zal menigeen nieuwsgierig maken. In totaal zijn door het bedrijf DFB cases in Diessen 6 kisten gemaakt. Het Roermondse bedrijf Mooneye, gespecialiseerd in 3D visualisatie en 3D archeologische reconstructies, ontwerpt samen met Restaura het menu voor het touchscreen in de kist.
Stichting Restaura heeft een nieuwe transportbus waarmee archeologische objecten kunnen worden vervoerd. Uiteraard is de bus ook zeer geschikt om de mobiele atelier presentatie -de VVVV-kist- mee te nemen naar een school of andere instelling die een presentatie door atelier-assistenten heeft geboekt! De kist rolt mooi via de laadplank de laadruimte in en uit. De logo stickers maken de bus niet alleen herkenbaar maar geven ook meteen voor nieuwsgierige ogen aan wie er in aantocht is.
Vanaf vandaag is de Romeinse houten paal met inscriptie gevonden in Valkenburg te bezichtigen in het Rijkmuseum van Oudheden. De afgelopen maanden is de bijzondere vondst geconserveerd bij Restaura.
De paal maakte deel uit van een Romeinse verhoogde weg. Archeoloog Jeroen Loopik van ADC Archeoprojecten leidde de opgraving. De weg was onderdeel van de limes, de noordgrens van het Romeinse rijk.
De inscriptie maakt de paal een bijzondere vondst. De letters COH II CR staan voor Cohors II Civium Romanorum. Het tweede cohort van de Romeinse burgers was een legeronderdeel van 500 man verantwoordelijk voor verschillende bouwwerkzaamheden.
De paal is dendrochronologisch onderzocht. Na het doorzagen van het hout zijn de jaarringen bekeken. De kapdatum is vastgesteld in de herfst/winter in 124/125 na Chr.
Het hout is geconserveerd door middel van een combinatie van impregneren met PEG en vriesdrogen. De twee delen van de paal zijn verlijmd en de breuk is aangevuld. De inscriptie is lichtjes geretoucheerd met acrylverf en daardoor beter leesbaar voor bezoekers van het Rijksmuseum.
De bijzondere vondst van een vroeg La Tène wagengraf in Heumen is gepresenteerd in Museum Het Valkhof. Samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de provincie Gelderland, Museum Het Valkhof en de Vrije Universiteit werkt Restaura aan het onderzoek en de restauratie van het graf.
Het graf is illegaal opgegraven en de inhoud is overgedragen aan de provincie Gelderland. De Vrij Universiteit onderzoekt het vondstcomplex onder leiding van Nico Roymans. Restaura zorgt voor de conservering en restauratie.
De inhoud van het graf bestaat uit delen van een wagen, een bronzen situla, diverse sierschijven en -knoppen en een kleine aardewerken beker. Het materiaal is verzameld uit de brandstapel en bewust beschadigd voordat het is begraven.
De vondsten zijn onderzocht met onder andere röntgenopnamen en XRF-analyses. Nu begint de restauratie van de stukken. De recente schade wordt onder handen genomen en we werken toe naar de presentatie van de vondsten in Museum Het Valkhof.
In 2018 heeft Archeologie-West-Friesland archeologisch onderzoek uitgevoerd in Enkhuizen op de percelen Westeinde 88-90. Op het terrein werd onder andere een oude waterput van de bewoners uit de Gouden eeuw gevonden. De put was gebruikt als dump en tussen het afval zijn onder andere de scherven van in totaal vijf borden met Bijbelse voorstellingen gevonden.
De borden zijn getuigen van de katholieke gemeenschap in het Protestantse West-Friesland tijdens de opstand. Zij mochten hun geloof niet openbaar belijden en versierden daarom de privévertrekken met de Bijbelse voorstellingen.
Vier van de vijf borden tonen de kruisiging van Jezus. Op basis van de stijl kunnen minimaal drie schilders worden onderscheiden. Het vijfde bord draagt een voorstelling van het offer van Abraham. De borden zijn zeer waarschijnlijk gemaakt in het atelier van Willem Jansz Verstraeten (tot 1655) of zijn zoon Gerrit Willemsz Verstraeten (1642-1657) in Haarlem.
De borden zijn door ons gerestaureerd. Het oppervlak van de scherven is ontdaan van aanslag en de breukranden zijn gereinigd. Na het puzzelen zijn de scherven verlijmd en ontbrekende delen aangevuld. De aanvullingen zijn in een neutrale kleur geretoucheerd.
Restaura heeft samen met het programma How It’s Done van RTL Z een promo gemaakt. In de film tonen we ons atelier en werk in De Vondst in Heerlen.
Het persbericht over de bijzondere Romeinse vondsten uit Leidsche Rijn is de deur uit. Bij de opgraving door de archeologische dienst van de gemeente Utrecht zijn tal van vondsten gedaan. Twee pijlen van een manuballista, een compleet hakmes en een complex van twee hoofdstellen voor cavaleriepaarden.
De vondsten zijn waarschijnlijk gedeponeerd aan de overzijde van de grensrivier bij het Romeinse fort vlakbij Castellum Hoge Woerd. De verschillende voorwerpen worden bij Restaura onderzocht en geconserveerd.
Het maken van een CT-scan van de blokbergingen met de ballistapijl en het paardentuig was een eerste stap in het onderzoek. Samen met Technische Universiteit in Delft is de inhoud van beide blokken bekeken zonder ze aan te hoeven te raken of te beschadigen. Met deze informatie kan een begin gemaakt worden met de conservering.
De volgende stap is het conserveren van de vondsten. Vooraf worden ze gefotografeerd en dan krijgt iedere materiaalcategorie de juiste behandeling. Uiteindelijk worden de gerestaureerde vondsten verder onderzocht en gepresenteerd in Castellum Hoge Woerd.
Het rapport ‘Wereldvondsten uit een Hollands schip’ over het onderzoek aan het palmhoutwrak dat is gevonden bij Texel is gepresenteerd in het Rijksmuseum. Een bijzonder moment was de onthulling van de pronkbeker, gerestaureerd door Restaura. De pronkbeker is van verguld zilver en gemaakt in Zuid-Duitsland. Op de deksel staat de god Mars.
De pronkbeker was bedekt met een corrosieaanslag van zilversulfide. Het geheel was gebroken in drie delen: voet, baluster en beker. De aanslag is mechanisch en vervolgens electrochemisch verwijderd. De losse delen zijn aan elkaar bevestigd. Voor onder de voet is een steuntje gemaakt zodat de pronkbeker stabiel staat.
De pronkbeker uit het palmhoutwrak is te zien in Museum Kaap Skil op Texel.
De Vondst, het centrum voor archeologie in Limburg, wordt geopend op 10 oktober. Het is de plek voor jong en oud om het proces van bodemvondst tot museumobject te beleven en het Limburgs verleden te ontdekken. Samen met de Provincie Limburg, de gemeente Heerlen heeft Restaura gewerkt aan dit project.
Tijdens de opening kan in het gebouw worden gekeken naar de presentatie en kennis worden gemaakt met de partners, waaronder Restaura. Het volledige programma volgt in september. Voor vragen en informatie kan contact worden opgenomen met de coördinator van De Vondst Madelon Demeijer (mc.demeijer@prvlimburg.nl)
Restaura heeft gewerkt aan de reiniging, consolidatie en reconstructie van de Romeinse thermen in het Thermenmuseum Heerlen. Het project verliep in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het aannemersbedrijf Laudy. Max van Even maakte een film.
Een select gezelschap van vijf archeologiestudenten en docent Mark Driessen bezocht onlangs Restaura. Vanuit Leiden keken bovendien 80 studenten mee met de livestream. Ze kregen een rondleiding in het atelier en er werd gesproken over het vak. Via Whatsapp konden ook de studenten in Leiden van zich laten horen.
Samen met het archeologisch depot van de provincie Limburg is Restaura verhuisd naar een nieuwe locatie in Heerlen. In de voormalige bibliotheek aan het Raadhuisplein komt het archeologische epicentrum van de provincie. De omgeving van het gebouw wordt omgevormd tot een Romeins kwartier samen met het Thermenmuseum.
Het nieuwe adres van Restaura is: Raadhuisplein 20, 6411 HK Heerlen, 0452 031093
Voor het eerst sinds de opening van het Thermenmuseum wordt het monument grondig gereinigd, geconserveerd en gerestaureerd. De Romeinse resten behoeven onderhoud om ze te behouden voor het publiek en de toekomst.
Het reinigen gebeurt onder andere met behulp van stoomreinigers. Losgeraakte delen zoals stenen en stucwerk worden geconsolideerd. Voor sommige ingestorte constructies is zelfs restauratie nodig.
